آیا «یارانه نقدی» رشد زاد و ولد را در میان فقرا تشویق میکند؟
آیا «یارانه نقدی» رشد زاد و ولد را در میان فقرا تشویق میکند؟
فقرا و هدفمندی یارانهها
1) در طول یکسالونیم اخیر، همواره ارتقای وضعیت معیشتی فقرا، به عنوان یکی از اهداف اصلی مورد نظر در برنامه هدفمندسازی یارانهها مطرح شده است.
![]() |
حتی ظاهرا این طور ادعا شده که با اجرای منطقی این قانون، بعد از سه سال فقیری در کشور باقی نخواهد ماند. صرف نظر از میزان صحت چنین ادعای بزرگی، نگارنده معتقد است که شکل فعلی قانون هدفمندی یارانهها (مبتنی بر پرداخت یارانه نقدی به کلیه افراد، از ابتدای تولد) میتواند با تشویق زاد و ولد در میان فقیرترین اقشار جامعه، به افزایش متوسط جمعیت خانوار در میان دهکهای درآمدی پایین جامعه منجر شده و به این ترتیب در بلندمدت، شرایط را برای بزرگتر شدن جمعیت فقرا و همچنین افزایش نابرابری اقتصادی فراهم سازد. در واقع ذهنیت کلی تجزیه و تحلیل مسائل معیشتی در میان بخش بزرگی از خانوادههای فقیر، تا حد زیادی کوتاهمدتنگر است. بنابراین تخصیص یارانه نقدی به هر فرزند جدید از بدو تولد، میتواند موجب شود که افزایش زاد و ولد در خانوادههای بسیار فقیر، به نحوی توجیه اقتصادی پیدا کند. طبیعتا بیشتر بودن میزان یارانه پرداختی به هر فرد در دهکهای پایین درآمدی، میتواند توجیه اقتصادی مذکور را پررنگتر کند. با این وجود، از طریق ایجاد تغییر کوچکی در قانون هدفمندی یارانهها و محدود کردن پرداخت یارانه نقدی به افرادی که بالاتر از یک سن خاص (مثلا 10، 15 یا 20 سال) قرار دارند، میتوان از بروز انگیزههای جدید در میان خانوادههای فقیر برای افزایش تعداد فرزندان، به خوبی جلوگیری نمود.
2) ظاهرا براساس شکل فعلی قانون هدفمندی یارانهها، قرار است که با تولد هر فرزند جدید، از همان روز نخست تولد، مبلغی به عنوان یارانه نقدی به او تعلق گیرد؛ در حالی که در خانوادههای بسیار فقیر، هزینههای روزمره یک فرزند کوچک، در سالهای اولیه زندگی بسیار ناچیز است. به این ترتیب انگیزه بعضی از خانوادههای فقیر، برای افزایش تعداد فرزندان، افزایش مییابد. طبیعتا با افزایش متوسط تعداد فرزندان در خانوادههای دهکهای پایین درآمدی، قابل انتظار است که در بلندمدت توانایی پسانداز این خانوارها به شدت آسیب دیده و با افزایش میزان بدهی خانوارهای مذکور، شرایط کلی اقتصادی آنان بدتر شود. به علاوه میتوان انتظار داشت اغلب فرزندانی که در خانوادههای فقیر و در عین حال پرجمعیت متولد میشوند، بنا به دلایلی مانند بهرهمندی بسیار ناچیز از تغذیه، بهداشت و آموزش در دوران کودکی و نوجوانی، در آینده شانس کمی برای نجات خود از فقر اقتصادی داشته باشند.
3) این مساله زمانی نگرانکنندهتر میشود .......(بقیه در ادامه مطلب)